Emisyon azaltma stratejileri, iyileştirilmiş verimlilikleri ve en iyi tarım uygulamalarını vurgulamaktadır (Richards et al., 2018). Tarım alanında yapılan çalışmalar; azotlu gübrelerin verimli kullanımı, geviş getiren hayvanlarda gelişmiş beslenme yönetimi ve geviş getiren hayvanları yetiştirme teknolojilerinin geliştirilmesi konularını içermektedir (Bouwman et al., 2002; Gerber et al., 2013; Pickering et al., 2015; Gerber et al., 2016).
Karbon tutma yöntemleri ve tarımsal biyokütlenin biyoyakıta dönüştürülmesi sırasıyla; uzaklaştırmaların artırılması ve emisyonların önlenmesi kapsamında incelenmiştir. (Cannell 2003; Schneider and McCarl 2003; Lal, 2004). Bazı çalışmalar üretimin ötesine geçmekte ve tüm gıda sistemindeki olası sera gazı azaltma stratejilerini incelemektedir. Yalnızca iyileştirilmiş çiftlik yönetimi uygulamalarının değil, aynı zamanda sürdürülebilir tüketim alışkanlıklarının ve dengeli beslenmenin sera gazı azaltımına katkıda bulunma potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir (Yue et al., 2017).
Niles ve arkadaşları 2018’de yaptıkları çalışmada bu konuyu; üretim öncesi, üretim, işleme, nakliye, tüketim ve atıkları içeren bir gıda sistemleri yaklaşımıyla incelemiştir. Sera gazı azaltma stratejilerinin, ülkelere özgü ekonomi ve gıda sistemlerine uygun olması gerektiğini öne sürmüştür.
Dünya Bankası (2021), hükümetlerin ve şirketlerin sera gazı emisyonlarını azaltmada takip etmeleri için uygun maliyetli politika araçları olarak karbon vergileri, sınır ve ticaret sistemleri, temel ve kredi sistemleri ve mahsup mekanizmaları gibi farklı karbon fiyatlandırma türlerini tanımlamaktadır. Bununla birlikte, tarım sektörüne bağlı karbon kredisi sistemleri bugüne kadar çok az ilgi görmüştür. Karbon fiyatlandırma politikaları literatüründe bulunan çalışmaların çoğu yalnızca karbon vergilerine odaklanmıştır.
Karar vericilerin daha geniş vergi reformunun bir parçası olarak veya bütçe açıklarını azaltmak için yeni bir gelir kaynağı olarak karbon vergilerini tercih etmektedirler. Diğer sektörlerle karşılaştırıldığında, tarım sektörünün sera gazı emisyonlarının azaltımı için daha az finansman kaynağına erişimi bulunmaktadır (Goulder and Schein, 2013; Richards et al., 2018).
Sera gazı emisyonu azaltma politikaları karbon vergilerinin ötesine geçerek, tarım sektörü için özellikle yararlı olacaktır. Ancak henüz çok fazla ilgi ve analiz görmemiş olan karbon kredisi ve karbon dengeleme sistemlerine gitmelidir.
Küresel kredilendirme, faaliyet seviyelerinde 2012 öncesi ve 2012 sonrası olmak üzere iki farklı aşama gözlemlenmektedir (Şekil 1). 2012 Yılına kadar Kyoto kredilendirme mekanizmaları piyasaya hakim olmuş ve kredilendirme faaliyetlerinde hızlı bir büyüme gerçekleşmiştir. 2013 yılında mali kriz ve AB ödeneklerinin fazlalığı nedeniyle, Kyoto kredilerinin en büyük alıcısı olan AB emisyon ticaret sistemi tarafından gelen talebin düşmesi nedeniyle kredi piyasası çökmüştür. Ancak Paris Anlaşması’nın kabul edilmesiyle 2015'ten bu yana kredilendirme faaliyetleri istikrara kavuşmuş ve gönüllü karbon kredisi piyasası son yıllarda önemli ölçüde büyümüştür (Dünya Bankası 2020). Dünya Bankası verileri, COVID-19 pandemisine ve buna bağlı olarak gerçekleşen ekonomik olumsuzluklara rağmen karbon kredisi piyasalarının geçen yıl kayda değer bir büyüme gösterdiğinden bahsetmektedir. Hem kayıtlı proje sayısı hem de verilen kredi sayısı sırasıyla %11 ve %10 artış göstermiştir. Bu büyüme, 2002'den bu yana verilen toplam kredi sayısını yaklaşık 4,3 milyar ton karbondioksit eşdeğerine (tCO2e) tekabul etmektedir (World Bank, 2021).
Şekil 1. 2002–2019 için yıllık proje sayısı ve kapsam dahilindeki kredilendirme mekanizmalarının ihraçları
Karbon kredisi piyasası, karbon kredisi işlemlerinin sera gazı emisyonlarını azaltmak veya ek karbonu tutmak için teknik yeteneğe ve ekonomik fizibiliteye sahip bir satıcıları ve emisyon haklarını satın alan alıcıları içermektedir. Sera gazı emisyonlarını mevcut seviyelerin altına çekebilen veya ek karbon tutabilenler, azaltılan veya tutulan her bir ton karbon için bir karbon kredisi almaya hak kazanmaktadır. Metan ve azot oksit gibi farklı sera gazlarının küresel ısınma potansiyeline bağlı olarak, her bir sera gazının emisyon azaltımları ticaret için ortak bir karbon eşdeğeri miktarda azalmaya dönüştürülebilmektedir. Karbon kredisi başına piyasa fiyatı, alıcılar ve satıcılar arasında karbon kredileri alınıp satıldığında belirlenmektedir. (Williams el al., 2005).
Karbon kredilendirme mekanizmaları uluslararası, bağımsız ve yerel olabilir (Dünya Bankası 2020, 2021). Kredilendirme ise zorunlu ve gönüllü olmak üzere iki tür karbon piyasa türünde gerçekleşebilir (Şekil 2). Zorunlu karbon piyasaları, yasal olarak sera gazı emisyonlarını azaltması gereken kuruluşlara (ör. Firmalar) hizmet verirken; gönüllü karbon piyasaları, sera gazı emisyonlarının bir kısmını veya tamamını dengelemek isteyen ancak yasal olarak bunu yapmak zorunda olmayan işletmelere ve bireylere hizmet etmektedir (ör.örneğin, kurumsal sürdürülebilirlik raporlaması) (Aıken 2021).
Şekil 2. Karbon piyasası tipleri
Mevcut karbon piyasalarının çoğu, ülkelerin ve şirketlerin son zamanlarda emisyonlarını dengelemek için gönüllü tarımsal karbon piyasalarını kullanmaya daha fazla ilgi gösterdikleri gönüllü teşvik temelli pazarlardır (Castagné et al., 2020). Shockley ve Snell’e (2021) göre tarımsal karbon kredileri dikkate alındığında, çiftçiler genellikle karbon kredisi arzına katkıda bulunmaktadır. Çiftçiler; daha az toprak işleme, ürün rotasyonu ve işletme uygulamalarındaki diğer değişiklikler gibi iyi yönetim uygulamaları ile üretilebilen karbon kredileri satarak gelir elde edebilir. Çiftçilere genellikle ürettikleri karbon kredileri için tutulan karbon miktarına göre, ya dönüm başına ya da tutulan karbonun tonu başına ödeme yapılmaktadır. Karbon kredisi oluşturulduktan sonra, karbon kredisi işlemlerini kolaylaştıran bir pazara girmektedir. Bugün, bu işlemler çoğunlukla satıcıları (çiftçiler) alıcılara (şirketler) bağlayan üçüncü taraflar tarafından sağlanmaktadır.
Ancak, tarım sektöründe verilen kredilerin hacmi ormancılık ve yenilenebilir enerji gibi diğer sektörlere kıyasla oldukça düşüktür (Şekil 3) (Dünya Bankası 2020). Tarımsal karbon kredilerinin %0,94'ün den sorumlu olan gübre-metan çürütücü projeler, tarımsal karbon kredilerine en yüksek katkıyı ifade sağlamaktadır (Ellis, 2021).
Şekil 3. 2015–2019 için sektöre ve mekanizma türüne göre kilo ton karbondioksit eşdeğeri (kton CO2e) ihraç hacimleri
Bununla birlikte ABD, Avustralya ve AB ülkeleri gibi birçok gelişmiş ülke, Paris anlaşmasının uzun vadeli hedeflerine ulaşmak için sera gazı emisyonlarını azaltmanın bir yolu olarak son zamanlarda tarımsal karbon piyasalarına daha fazla ilgi göstermektedir. İyileştirilmiş tarımsal arazi yönetimi uygulamaları sayesinde, ormancılar ve çiftçiler havadan toprağa karbon transferini artırabilmektedirler. Bu nedenle ek karbon ayırmak dan elde edilen tarımsal karbon kredilerinin, karbon nötrlük hedeflerine ulaşılmasında önemli bir bileşen olarak hizmet etmesi beklenmektedir (Aiken 2021; Shockley ve Snell 2021). Avustralya ayrıca emisyon azaltma politikasında tarım ve ormancılık sektörlerine öncelik vermektedir. Eskiden Carbon Farming Initiative (CFI) olan Avustralya’nın Emisyon Azaltma Fonu (ERF), çiftçilerin ve arazi yöneticilerinin arazide karbon depolayarak veya sera gazı emisyonlarını azaltarak karbon kredisi kazanmalarına izin vermektedir (Murray t.y.).
Uluslararası danışma grubu COWI, Ekolojik Enstitü ve Avrupa Çevre Politikası Enstitüsü; politikaların tarım ve ormancılık da dahil olmak üzere arazi yönetimine odaklanmaması durumunda AB için 2050 yılına kadar iklim nötrlüğüne ulaşmanın imkansız olacağını belirtti. Bu nedenle AB, 2021'in sonuna kadar eyleme dayalı veya sonuca dayalı çiftçilik uygulamalarını veya her ikisinin bir birleşimini gerektirecek bir karbon tarımı çerçevesi hayata geçirmeyi planladı (COWI, 2021).
Kanada’da yeni Federal Sera Gazı Dengeleme Sisteminin kredi oluşturmak ve bunları endüstrilere satmak için sera gazı emisyonlarını azaltan veya ortadan kaldıran projeleri kolaylaştıran yerel karbon ticareti piyasasını destekleyerek ormancılık, tarım ve atık sektörlerinde yeni ekonomik fırsatlar yaratması amaçlanmaktadır (Williams, 2021).
Gelişmiş ülkelerin tarımsal karbon kredilerine artan ilgisine rağmen, tarım sektörü halen aktif olan sadece birkaç kredilendirme mekanizması tarafından kapsanmaktadır. Halihazırda uygulanmakta olan 28 kredilendirme mekanizmasından yalnızca sekizi tarım sektörünü kapsamaktadır. Bunların dağılımları ise şu şekildedir; The Alberta Emission Offset System (%29), California Compliance Offset Program (%4), Joint Implementation Mechanism (%3), Climate Action Reserve (%2), Australia’s ERF (%1.1), American Carbon Registry (%0.2), Gold Standard program (%0.2) ve Verified Carbon Standard program (%0.2) (Dünya Bankası 2020).
KAYNAKÇA
Richards, M. B., E. Wollenberg and D. van Vuuren. 2018. “National contributions to climate change mitigation from agriculture: allocating a global target.” Climate Policy, 18 (10): 1271–1285.
Smith, P., D. Martino, Z. Cai, D. Gwary, H. Janzen, P. Kumar, B. McCarl, S. Ogle, F. O’Mara, C. Rice, B. Scholes, O. Sirotenko, M. Howden, T. McAllister, G. Pan, V. Romanenkov, U. Schneider, S. Towprayoon, M. Wattenbach and J. Smith. 2008. “Greenhouse gas mitigation in agriculture.” Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 363 (1492): 789–813.
Bouwman, A. F., L. J. M. Boumans and N. H. Batjes. 2002. “Modeling global annual N2O and NO emissions from fertilized fields.” Global Biogeochemical Cycles, 16 (4)
Gerber, P. J., A. N. Hristov, B. Henderson, H. Makkar, J. Oh, C. Lee, R. Meinen, F. Montes, T. Ott, J. Firkins and A. Rotz. 2013. “Technical options for the mitigation of direct methane and nitrous oxide emissions from livestock: A review.” Animal, 7 (s2): 220–234.
Gerber, J. S., K. M. Carlson, D. Makowski, N. D. Mueller, I. Garcia de Cortazar-Atauri, P. Havlík, M. Herrero, M. Launay, C. S. O’Connell, P. Smith and P. C. West. 2016. “Spatially explicit estimates of N2O emissions from croplands suggest climate mitigation opportunities from improved fertilizer management.” Global Change Biology, 22 (10): 3383–3394.
Pickering, N. K., V. H. Oddy, J. Basarab, K. Cammack, B. Hayes, R. S. Hegarty, J. Lassen, J. C. McEwan, S. Miller, C. S. Pinares-Patiño and Y. De Haas. 2015. “Animal board invited review: Genetic possibilities to reduce enteric methane emissions from ruminants.” Animal, 9 (9): 1431–1440.
Lal, R. 2004. “Soil carbon sequestration impacts on global climate change and food security.” Science, 304 (5677): 1623–1627.
Schneider, U. A. and B. A. McCarl. 2003. “Economic potential of biomass based fuels for greenhouse gas emission mitigation.” Environmental and Resource Economics, 24 (4): 291–312.
Cannell, M.G. 2003. “Carbon sequestration and biomass energy offset: Theoretical, potential and achievable capacities globally, in Europe and the UK.” Biomass and Bioenergy, 24 (2): 97–116.
Yue, Q., X. Xu, J. Hillier, K. Cheng, and G. Pan. 2017. “Mitigating greenhouse gas emissions in agriculture: From farm production to food consumption.” Journal of Cleaner Production, 149: 1011–1019.
Niles, M. T., R. Ahuja, T. Barker, J. Esquivel, S. Gutterman, M. C. Heller, N. Mango, D. Portner, R. Raimond, C. Tirado and S. Vermeulen. 2018. “Climate change mitigation beyond agriculture: A review of food system opportunities and implications.” Renewable Agriculture and Food Systems, 33 (3): 297–308.
Goulder, L. H. and A. R. Schein. 2013. “Carbon taxes versus cap and trade: a critical review.” Climate Change Economics, 4 (03):1350010.
World Bank. 2020. “State and Trends of Carbon Pricing 2020.”.
World Bank. 2021. “State and Trends of Carbon Pricing 2021. “State and Trends of Carbon Pricing 2021.”.
Williams, J. R., J. Peterson and S. Mooney. 2005. “The value of carbon credits: Is there a final answer?” Journal of Soil and Water Conservation, 60 (2): 36A–40A.
De Jong, G., M. Elkerbout and Q. Geleijnse. 2020. “To offset or not to offset, that’s the question.” Sustainalize.
Aiken, J.D. 2021. “Ag carbon credits.” Cornhusker Economics.
Castagné, M., S. Lickel, T. Ritter and G. Dufrasne. 2020. “Carbon markets and agriculture — Why offsetting is putting us on the wrong track.”.
Shockley, J. and W. Snell. 2021. “Carbon markets 101.” Economic and Policy Update, 21 (4).
Ellis, J. 2021. “Agriculture Produces Just 1% Of Carbon Credits, Data Suggests.” AFN.
Murray, E. n.d. “Australia’s Carbon Farming Initiative.”.
COWI, Ecologic Institute and IEEP. 2021. Technical Guidance Handbook — Setting Up and Implementing Result-Based Carbon Farming Mechanisms in the EU. Report to the European Commission, DG Climate Action, under Contract No. CLIMA/C.3/ETU/2018/007. COWI, Kongens Lyngby.
Williams, N. 2021. “Canada unveils greenhouse gas reduction credits to boost carbon trading market.”.
